06.05.2021.
Pitanja: Zašto u menjačnicama samo prilikom kupovine i prodaje američkih dolara traže ličnu kartu, odnosno lične podatke? Da li je razlog falsifikovanje tih novčanica, odnosno to što je, kako kažu, dolar najfalsifikovanija valuta na svetu? Kakvi su propisi za prodaju i kupovinu drugih valuta? Koliko je nađeno falsifikovanih dolara, da li je nađeno više evra ili dolara?
Odgovor: Odlukom o uslovima i načinu obavljanja menjačkih poslova propisano je da je menjač dužan da kod svake prodaje novčanica apoena od 50 i 100 američkih dolara fizičkom licu, u potvrdu o prodaji upiše: ime i prezime rezidenta – fizičkog lica i njegov jedinstveni matični broj građana (JMBG) iz važeće lične karte ili pasoša, odnosno ime i prezime nerezidenta – fizičkog lica i broj njegove važeće putne isprave, kao i serijske brojeve novčanica. Menjač o tome treba da istakne i obaveštenje na srpskom i engleskom jeziku, tako da ono bude vidljivo za stranke. To znači da, kada fizičko lice kupuje novčanice američkog dolara u navedenim apoenima, menjač je u obavezi da od tog fizičkog lica, ukoliko je rezident, zatraži na uvid njegovu ličnu kartu, odnosno ukoliko je nerezident, zatraži na uvid njegov pasoš. Narodna banka Srbije je navedenom odlukom propisala obavezu da navedene podatke menjač unosi u potvrdu o prodaji isključivo radi zaštite fizičkog lica od falsifikata, vanopticajnih novčanica i sl., s obzirom na to da se falsifikati navedenih apoena američkog dolara češće pojavljuju nego drugi apoeni američkog dolara, odnosno apoeni drugih valuta (evro, švajcarski franak i dr.).
Sve serije novčanica američkih dolara (preko 15), izdate od 1928. godine, danas su u opticaju. Do 2004. godine izgled i zaštita novčanica dolara se nisu znatnije menjali, novčanice su štampane u samo dve boje (crna i zelena). Do 1990. godine novčanice dolara imale su samo nekoliko elemenata zaštite (zaštićen papir, boja, štampa). Od 1990. godine uvode se postepeno serije s dodatim elementima zaštite (sigurnosna nit, mikrotekst, vodeni žig, optički promenljiva boja i dr.). Od 2004. godine američki dolar se prvi put štampa tehnikom višebojne štampe sa savremenim zaštitnim elementima (UV, IR, 3D traka i dr.). Danas postoji preko 23.000 različitih tipova falsifikata dolarskih novčanica, s različitim karakteristikama koje dodeljuje američka tajna služba, a najčešći i najuspešniji su falsifikovani apoeni od 50 i 100, serije od 1981. do 2003. godine, evidentirani kao opasni falsifikati (superdolar).
Što se tiče ostalih valuta, propisano je da je menjač dužan da kod svake prodaje efektive fizičkom licu, ako fizičko lice to zahteva, u potvrdi o prodaji upiše gore navedene podatke (ime i prezime rezidenta – fizičkog lica i njegov JMBG iz važeće lične karte ili pasoša, odnosno ime i prezime nerezidenta – fizičkog lica i broj njegove važeće putne isprave, kao i serijske brojeve novčanica).
Tokom 2020. godine, ekspertizom novčanica pod sumnjom da su falsifikovane, utvrđeno je 815 komada falsifikovanih novčanica evra, uglavnom apoena od 50 i 100, i 46 komada falsifikovanih novčanica američkog dolara, i to 45 komada apoena od 100 i jedan komad apoena od 50. U februaru 2020. godine, policija je zaplenila preko 20.000 komada falsifikovanih novčanica američkog dolara apoena od 100, i to pre nego što su falsifikatori uspeli da ih stave u opticaj, zbog čega ovi falsifikati nisu ušli u zvaničnu statistiku falsifikata otkrivenih u 2020. godini.
Kabinet guvernera
