02.01.2024.
Pitanja: Šta se dešava ako korisnik računa (fizičko lice) novac uplati na pogrešan tekući račun (druge osobe ili preduzeća? Koliko dugo klijent ima vremena da „stornira” nalog i vrati pare? Postoji li neki rok u kojem klijent mora da reaguje? Je li isti postupak ako se greškom uplati fizičkom i pravnom licu? Može li banka da vrati pare klijentu, ako je druga osoba na čiji račun je novac „legao” ta sredstva već utrošila? Važi li isto ako je novac uplaćen firmi? Možete li da vratite pare ako je druga osoba to već potrošila?
Odgovor: Zakonom o platnim uslugama predviđeno je da jedinstvena identifikaciona oznaka označava kombinaciju slova, brojeva i/ili simbola koju pružalac platnih usluga utvrđuje korisniku platnih usluga i koja se u platnoj transakciji upotrebljava za nedvosmislenu identifikaciju tog korisnika i/ili njegovog platnog računa. Pitanje odgovornosti u vezi s brojem računa, koji po definiciji iz Zakona o platnim uslugama predstavlja jedinstvenu identifikacionu oznaku, regulisana je članom 55. tog zakona, kojim je propisano da, ako je platni nalog izvršen u skladu s jedinstvenom identifikacionom oznakom primaoca plaćanja iz tog naloga (odnosno unetim brojem tekućeg računa), smatra se da je taj nalog pravilno izvršen u delu koji se odnosi na određenje primaoca plaćanja, bez obzira na druge podatke dostavljene pružaocu platnih usluga. U skladu s tim, ukoliko je platilac prilikom iniciranja izvršenja platne transakcije svom pružaocu platnih usluga dostavio broj tekućeg računa lica kojem nije nameravao da izvrši uplatu, njegov pružalac platnih usluga nije odgovoran za nepravilno izvršenu transakciju. Dakle, ukoliko broj računa kao jedinstvena identifikaciona oznaka nije tačan, pružalac platnih usluga nije odgovoran za neizvršenu ili nepravilno izvršenu platnu transakciju. S obzirom na to da je u pitanju greška platioca, a ne pružaoca platne usluge, sva odgovornost je na platiocu da zahteva povraćaj novca od primaoca. Platilac povraćaj novca može zahtevati direktno od lica kome je novac uplatio ili preko pružaoca platnih usluga, a postupak je isti bilo da je u pitanju pravno ili fizičko lice. Ako je primalac novca pravno lice odnosno preduzetnik, platilac podatke o vlasniku računa može pronaći u javno dostupnom Jedinstvenom registru računa, koji vodi Narodna banka Srbije, gde se unosom podatka o broju računa može doći do ostalih podataka o pravnom licu odnosno preduzetniku, tako da platilac može bez odlaganja kontaktirati s firmom kojoj su sredstva greškom uplaćena i zahtevati povraćaj sredstava. S druge strane, podaci o brojevima računa fizičkih lica nisu javno dostupni podaci, tako da u slučaju kada platilac ne zna ko je primalac sredstava, najbolje je da se odmah obrati svom pružaocu platnih usluga. U skladu sa Zakonom o platnim uslugama, pružalac platnih usluga platioca dužan je da, na zahtev korisnika platnih usluga, odmah preduzme sve razumne mere kako bi korisniku platnih usluga bio vraćen iznos platne transakcije, a pružalac platnih usluga primaoca plaćanja dužan je da s tim ciljem sarađuje s pružaocem platnih usluga platioca, kao i da pruži sve potrebne informacije kako bi se povratio iznos platne transakcije. Ako povraćaj novčanih sredstava platiocu nije moguć, banka platioca je dužna da na njegov pismeni zahtev odmah dostavi sve raspoložive informacije koje su platiocu potrebne za ostvarivanje prava na povraćaj novčanih sredstava (npr. informacije o primaočevom pružaocu platnih usluga i/ili o primaocu plaćanja).
U određenom broju slučajeva, kada povrat novca nije moguće ostvariti na neki od prethodno opisanih načina (npr. ukoliko lice kojem su greškom uplaćena novčana sredstva odbija da ih dobrovoljno vrati), sudski postupak ostaje jedina alternativa i tada korisnik dalju proceduru za povraćaj greškom prenetih novčanih sredstva sprovodi u skladu sa opštim pravilima o sticanju bez osnova koja su utvrđena u Zakonu o obligacionim odnosima – podnošenjem tužbe nadležnom sudu.
Imajući u vidu sve prethodno navedeno, savetujemo korisnike platnih usluga da nakon što unesu podatke, a pre nego što potvrde i pošalju nalog banci da prenese sredstva, provere sve podatke koje su uneli, a posebno broj računa na koji žele da uplate, odnosno prenesu sredstva. Kako bi se ovakve i slične situacije predupredile, a samim tim i povećala pouzdanost plaćanja i platnih sistema, Narodna banka Srbije je tokom poslednjih godina uvela niz regulatornih i infrastrukturnih novina i kontinuirano radi na unapređenju finansijske infrastrukture i stvaranju osnova za efikasnije pružanje finansijskih usluga, a ujedno i njihovu digitalizaciju.
Kada govorimo o ovoj temi, ukazujemo i na dve usluge: „Prenesi” i NBS IPS QR kod, koje predstavljaju sigurne i pouzdane načine plaćanja kojima korisnici mogu jednostavno i brzo izvršiti instant prenose novca svakog dana u godini, u bilo koje doba dana, bez bojazni da će novac biti uplaćen na pogrešan broj računa. Narodna banka Srbije omogućila je bankama da svojim korisnicima ponude novu uslugu „Prenesi”, koja građanima omogućava da jednostavno i brzo izvrše prenos novca samo uz poznavanje broja mobilnog telefona koji je primalac plaćanja registrovao za ovu uslugu. Banke uslugu „Prenesi” omogućavaju putem postojećih aplikacija mobilnog bankarstva i sve što je potrebno je da korisnici registruju svoj broj telefona u samoj aplikaciji bez odlaska u banku, da bi mogli da prime novac putem ove usluge. Korisnik koji želi da prenese novac putem ove usluge potrebno je da u okviru svoje mobilne aplikacije uđe na uslugu „Prenesi” i da iz liste kontakata preuzme broj telefona lica kome želi da uplati novac ili da jednostavno upiše broj telefona, zatim da unese željeni iznos uplate u dinarima do 300.000 dinara i zatim potvrdi nalog nakon čega je novac uplaćen na račun registrovanog korisnika.
Osim pomenute usluge, IPS NBS sistem nudi čitav niz funkcionalnosti, poput mogućnosti plaćanja računa skeniranjem NBS IPS QR koda, koji je prikazan na računima građana za mesečne obaveze i omogućava njihovo efikasno i jednostavno plaćanje. Izdavaoci računa s NBS IPS QR kodom na ovaj način omogućavaju svojim klijentima da automatski, skeniranjem ovog koda, formiraju nalog za prenos s podacima koji su prethodno definisani u kodu. Skeniranjem tog koda platilac će svojom aplikacijom za mobilno bankarstvo, u dva-tri koraka, platiti željeni račun. Sve neophodne informacije u vezi s pomenutim uslugama možete pronaći na sajtu Narodne banke Srbije u delu koji se odnosi na novac i plaćanja.
Kabinet guvernera
