20.09.2022.
Pitanja: Imate li podatke o tome koliko je neaktivnih tekućih računa u Srbiji i koliko je tekućih računa otvoreno od početka ove godine? Od građana se često može čuti da račune ne zatvaraju, jer se u vreme otvaranja nije plaćalo održavanje računa ukoliko nema priliva. Mogu li građani da imaju zaduženje po osnovu ovih računa i u kojim slučajevima? Da li su banke u ovakvim slučajevima dužne da obaveste klijenta ukoliko postoji i neko minimalno zaduženje? Šta se dešava ako su račun ostavili na nuli, a nisu ga zatvorili? A šta sa onima računima na kojima postoji neka određena suma novca? Šta je savet građanima koji ne gase neaktivne račune? Narodna banka Srbije usvojila je nedavno paket mera kako bi zaštitila standard građana. Na ovaj način u dogovoru s bankama građanima je obezbeđen minimum osnovnih usluga po platnom računu po garantovanoj ceni od 150 dinara. Imate li podatke koji broj građana je prešao na novi paket usluga? Kako funkcioniše otvaranje ovog računa ili prebacivanje sredstava sa nekog drugog računa? Da li banke automatski u ovom slučaju zatvaraju račune u drugim bankama ili je to obaveza korisnika?
Odgovor: U vezi s vašim pitanjem koje se odnosi na broj otvorenih tekućih računa od početka 2022. godine i broju neaktivnih računa, obaveštavamo vas da je zaključno s drugim tromesečjem 2022. godine otvoren 256.541 tekući račun. Pri tome, banke ne dostavljaju Narodnoj banci Srbije posebno podatke o broju neaktivnih tekućih računa potrošača.
Vrsta i visina naknada koje pružaoci platnih usluga naplaćuju korisniku platnih usluga propisani su kao obavezan element okvirnog ugovora, u skladu sa Zakonom o platnim uslugama. Kao obavezan element okvirnog ugovora, u skladu s navedenim zakonom, propisani su i uslovi za izmene i dopune, kao i prestanak okvirnog ugovora. Ako banka nije naplaćivala naknadu za održavanje određenog računa, pa je u ranijem periodu htela da je uvede, ona je mogla da je uvede samo uz izmene i dopune ugovora, o čemu je obaveštenje dostavila dva meseca ranije, a na klijentu je bila odluka da li će se saglasiti s tim izmenama, odnosno da li će odbiti te izmene i dopune i raskinuti ugovor (bez ikakvih daljih posledica).
Narodna banka Srbije je u prethodnom periodu preduzela čitav niz aktivnosti čiji rezultat jeste odluka svih banaka koje su povećavale naknade za platne usluge građanima od 1. januara 2021. godine da te naknade od 1. septembra 2022. godine umanje za 30%, odnosno da ih vrate na nivo od 1. januara 2021. godine. S obzirom na navedeno, banke koje su povećavale iznos naknada koje naplaćuju stanovništvu za platne usluge u prethodnih 19 meseci ispunile su očekivanja Narodne banke Srbije i smanjile su sve prethodno uvećane naknade, u skladu s dogovorom.
Pored toga, Narodna banka Srbije je kao ključnu meru radi zaštite standarda građana donela Odluku o platnom računu sa osnovnim uslugama („Službeni glasnik RS”, br. 89/2022 u daljem tekstu: Odluka), kojom je propisan maksimalni iznos mesečne naknade za platni račun sa osnovnim uslugama od 150 dinara i kojom je propisana garantovana sadržina ovog platnog računa. Ujedno, Odlukom su predviđene i dodatne usluge koje potrošač (korisnik) može zahtevati uz platni račun sa osnovnim uslugama – kreditnu karticu, dozvoljeno prekoračenje računa, uslugu izdavanja čekova i otvaranje i vođenje deviznog platnog računa, za koje banka može naplatiti naknadu od potrošača, s tim da ona ne sme biti veća od naknada za te usluge u okviru sledećeg paketa platnog računa, u skladu s pravilima propisanim Odlukom.
Banka je dužna da, uz predlog izmena i dopuna okvirnog ugovora kojim se menjaju naknade za pružanje platnih usluga, obavesti potrošača koji ne koristi platni račun sa osnovnim uslugama i o tome da ima pravo da jednostavno i brzo pređe na platni račun sa osnovnim uslugama, odnosno da zaključi okvirni ugovor o vođenju tog računa, kao i da ga obavesti o iznosu mesečne naknade za vođenje tog računa i iznosu drugih naknada i učini mu lako dostupnim informacije o načinu na koji može zaključiti taj ugovor.
Kada je reč o zahtevu koji se podnosi banci za otvaranje platnog računa sa osnovnim uslugama, potrošači treba da znaju da je banka dužna da na zahtev potrošača zatvori druge račune i da prenese sredstva potrošača na taj novootvoreni račun, osim platnih računa koji služe isključivo za prikupljanje sredstava za otplatu ili održavanje kredita ili kao sredstvo obezbeđenja i namenskih računa u svrhu isplate novčanih sredstava stečenih na osnovu posebnih propisa.
Napominjemo i da je Zakonom propisano da su banke dužne da na zahtev potrošača otvore platni račun sa osnovnim uslugama ili da taj zahtev odbiju bez odlaganja, a najkasnije u roku od deset poslovnih dana od dana prijema urednog zahteva. Najzad, skrećemo pažnju da su banke u skladu sa Zakonom dužne da potrošaču, bez naknade, učine lako dostupnim informacije i pruže objašnjenja u vezi sa obeležjima platnog računa sa osnovnim uslugama, uslovima korišćenja tog računa, kao i naknadama u vezi s tim računom, a da navedeno podrazumeva i obaveštavanje putem internet prezentacije.
S tim u vezi, želimo da istaknemo da su banke koje posluju s fizičkim licima postupile u skladu s pomenutom odlukom, što se može utvrditi i uvidom u internet prezentacije banaka, gde su sve banke koje posluju sa stanovništvom istakle da u ponudi imaju platni račun sa osnovnim uslugama po ceni koja maksimalno iznosi 150 dinara.
Imajući u vidu da je Odluka stupila na snagu pre nepuni mesec, obaveštavamo vas da Narodna banka Srbije još uvek ne poseduje podatak o broju građana koji je prešao na platni račun sa osnovnim uslugama.
Takođe, napomenuli bismo da je Narodna banka Srbije, kao dodatni kontrolni mehanizam postupanja banaka, a radi obezbeđenja budućeg transparentnog i jasnog postupanja banaka u slučaju nameravanog povećanja naknada za pružanje platnih usluga, kao i prilikom uvođenja novih naknada, odlukom kojom se uređuje upravljanje rizicima propisala obavezu banaka da Narodnu banku Srbije obaveste o izmeni tarifa najkasnije 45 dana pre planiranog usvajanja tih izmena. Time smo obezbedili da Narodna banka Srbije bude u primerenom vremenu obaveštena o planiranim izmenama tarifnika banaka, što omogućava i blagovremeno utvrđivanje da li je postupanje banaka odgovarajuće, te preduzimanje odgovarajućih aktivnosti.
Procena Narodne banke Srbije je da će ušteda usled navedenog smanjenja za građane za narednih 12 meseci iznositi više od 7 milijardi dinara, od čega se na uštedu po osnovu umanjenja naknade za održavanje tekućeg računa odnosi oko 2,5 milijardi dinara, na uštedu po osnovu umanjenja naknade za izvršena plaćanja – oko 1,5 milijardi dinara, dok se ostatak (oko 3 milijarde dinara) odnosi na uštedu po osnovu umanjenja ostalih naknada, a reprezentativne primere u vezi s navedenim možete naći u saopštenju o paketu mera objavljenom na sajtu.
Narodna banka Srbije će i ubuduće nastaviti da pažljivo prati primenu i analizira efekte pomenutih mera. Na kraju, ova mera, kao i sve druge mere koje je u izazovnim okolnostima kojima svedočimo donela Narodna banka Srbije doprineće stabilnosti finansijskog sistema, zaštiti interesa i očuvanju standarda građana Republike Srbije.
Kabinet guvernera
