28.02.2023.

Saopštenje o podacima u vezi s pružanjem platnih usluga i izdavanjem elektronskog novca za 2021–2022. godinu

Nastavlja se modernizacija bezgotovinskih plaćanja

Na osnovu prikupljenih podataka o pruženim platnim uslugama i izdavanju elektronskog novca za 2022. godinu, evidentno je da je za nama još jedna uspešna godina sa stanovišta razvoja bezgotovinskih plaćanja i korišćenja ostalih savremenih usluga.

Mobilno i elektronsko bankarstvo

Ukupan broj korisnika elektronskog bankarstva porastao je za 8,46% u odnosu na 2021. godinu, dok se u istom periodu broj korisnika mobilnog bankarstva povećao za 20,58%. Pozitivna dinamika ogleda se i u porastu broja izvršenih transakcija upotrebom mobilnog bankarstva i kod fizičkih lica, kao i kod pravnih lica i preduzetnika. Broj transakcija putem mobilnog bankarstva porastao je za 26,04%, što znači da je tokom 2022. godine realizovano za četvrtinu više transakcija nego u 2021. godini. Kada je reč o plaćanju putem elektronskog bankarstva, ono je u 2022. godini bilo u svojevrsnoj stagnaciji, uz pad broja izvršenih plaćanja od 0,37% u odnosu na 2021, što ukazuje na preorijentaciju korisnika ka većem korišćenju mobilnih aplikativnih rešenja.

Platne kartice i prihvatna mreža

Tokom prethodne godine u našoj zemlji još više je porastao broj izvršenih kartičnih plaćanja u odnosu na godinu pre nje – tokom 2022. godine realizovana su gotovo 72 miliona plaćanja više nego u 2021. godini. Pomenuti rast odnosi se na platne kartice koje su izdale banke u Republici Srbiji, dok je broj transakcija karticama koje nije izdao pružalac platnih usluga iz Republike Srbije u 2022. godini bio za preko devet miliona veći nego tokom 2021. Broj izdatih platnih kartica nastavio je sa stabilnim rastom (porast od 5,80% u 2022), što znači da je na kraju minule godine broj izdatih kartica za 589.380 platnih kartica veći nego krajem 2021. godine.

U godini za nama nastavio se i razvoj kartične infrastrukture. O rastu prihvatne mreže za bezgotovinska plaćanja svedoči podatak da su na kraju 2022. godine na tržištu postojala 120.224 POS terminala, što je preko 5.000 uređaja više nego na kraju 2021. godine. U istom periodu, nastavljena je praksa osavremenjivanja mreže bankomata, čiji je broj na kraju 2022. godine bio 3.071. Razvoj kartične infrastrukture očekivan je i u narednom periodu, s obzirom na novine koje će doprineti porastu korišćenja ovog instrumenta bezgotovinskog plaćanja, i to:

• Potpisivanje sporazuma s kompanijom Discover od 18. januara 2022. godine, na osnovu kojeg će korisnicima kartica Discover, Diners Club International PULSE i Network Alliance biti omogućeno da svoje kartice koriste na prihvatnoj mreži DinaCard, koja uključuje prodajna mesta (POS terminale), platforme za e-trgovinu i bankomate širom Srbije;
• Uvođenje usluge „Podigni dinare” od 30. maja 2022. godine, čime je korisnicima Dina kartica omogućeno podizanje gotovine uz prethodno izvršenu kupovinu u maloprodajnim objektima kompanije „Merkator-S” – odnosno „Merkator”, „Roda” i „Idea”. Tim povećavanjem dostupnosti gotovine za građane, naročito u oblastima s manje razvijenom mrežom bankomata, ujedno se povećava konkurentnost trgovaca, omogućavanjem privlačenja većeg broja kupaca u maloprodajne objekte;
• Omogućavanje plaćanja platnim karticama Union Pay na benzinskim stanicama „NIS Petrol” i „Gasprom” od 27. oktobra 2022, čime su domaći proizvodi i usluge postali još dostupniji svim korisnicima iz inostranstva koji borave u našoj zemlji ili kroz nju prolaze, a žele da plate karticom Union Pay.

Kupovina preko interneta

U 2022. godini nastavljen je rast broja transakcija karticama i elektronskim novcem u svrhu internet kupovine robe i usluga – ukupan broj tokom godine izvršenih plaćanja bio je 43.192.309, što je za 34,23% više nego u 2021. godini. Uočeni pad međugodišnje stope rasta ukupnog broja izvršenih plaćanja (sa 51,73% u 2021/2020. na 34,23% u 2022/2021) odraz je oporavka dinamike bezgotovinskog plaćanja, ali i uobičajene stabilizacije, odnosno navikavanja potrošača na mogućnost izvršavanja plaćanja putem interneta. Slično kretanje uočava se i u valutnoj strukturi ove vrste plaćanja, a ogleda se u rastu broja transakcija karticama i elektronskim novcem u dinarima, koji je u odnosu na 2021. godinu veći za 33,23%. Kada je reč o virtuelnim prodajnim mestima, odnosno internet prodavnicama na kojima se ovakve transakcije obavljaju, njihov broj je na kraju 2022. bio za 14,56% veći nego na kraju 2021. godine. Drugim rečima, u međuvremenu je broj virtuelnih prodajnih mesta na domaćem tržištu porastao za 404.

Instant plaćanja – IPS NBS sistem

Uporedo sa opisanim pozitivnim kretanjima u 2022. godini, nastavljen je i razvoj sistema za instant plaćanja IPS NBS. Broj realizovanih transfera u okviru pomenutog sistema ima rastuću dinamiku, kontinuirano od 2018. godine. Tokom 2022. godine izvršena su 53.496.092 plaćanja, što je za čak 26,58% više nego tokom 2021. godine. Najveći broj realizovanih plaćanja u jednom danu postignut je 15. novembra 2022. godine, kada su ukupno izvršena 279.682 plaćanja.

Plaćanje putem deep link tehnologije

Osim kontinuiranog rasta dnevnog broja izvršenih transakcija, nastavljeno je inoviranje IPS NBS sistema novim uslugama, koje će dalje doprineti optimizaciji i unapređenju bezgotovinskog plaćanja. Kao potvrda iznetog, u oblasti instant plaćanja na internet prodajnim mestima, pored postojeće mogućnosti skeniranja IPS QR kôda trgovca, od 2. februara 2022. godine omogućeno je plaćanje na internetu putem tehnologije deep link, u nekoliko klikova. U pitanju je metod pomoću koga je moguće platiti bez ostavljanja podataka o platnom instrumentu na internet sajtu trgovca (kao što je to slučaj s platnim karticama). Kada mu pristupe, korisnici mogu izabrati dobro poznatu opciju IPS skeniraj i onda banku čijom aplikacijom žele da izvrše plaćanje. Nakon tog izbora i klika na dugme „Plati”, od trgovca se preuzimaju podaci neophodni za plaćanje i korisniku se otvara aplikacija mobilnog bankarstva sa informacijom o iznosu za plaćanje. Konačno, korisnik sprovodi autentifikaciju onako kako to inače čini – unosom PIN-a, otiskom prsta ili prepoznavanjem lica i transakcija instant plaćanja se izvršava u nekoliko sekundi.

Spisak banaka koje su, zaključno s krajem 2022. godine, svojim korisnicima obezbedile uslugu instant plaćanja putem tehnologije deep link odnosno IPS skeniraj, kao i ostale usluge u okviru sistema za instant plaćanja – dostupan je na linku

Pomenuto unapređenje, pored ranije uvedenih inovativnih usluga tokom 2021. godine, kao što su generisanje i preuzimanje naloga za plaćanje s NBS IPS QR oznakom, servis Prenesi ili instant plaćanja na šalterima javnog poštanskog operatora u korist računa organa javne uprave, pružiće nesumnjiv doprinos razvoju nacionalnog sistema za bezgotovinska plaćanja.

Podsećamo da je sve pojedinosti i vesti o radu platnog sistema za instant plaćanja IPS NBS moguće pratiti i putem internet prezentacije IPS – Instant plaćanja Srbije.

Zaključivanje ugovora o finansijskim uslugama na daljinu

Pozitivni trendovi karakterišu i zaključivanje ugovora o finansijskim uslugama bez fizičkog prisustva potpisnika. Broj ugovora zaključenih na daljinu tokom 2022. godine iznosi 154.991, što je za 33,15% više nego u godini pre nje. Od tog broja, 21.587 ugovora je zaključeno uz primenu video-identifikacije korisnika, što je za 18% više nego prethodne godine, kada je zaključeno 18.300 ugovora. Preorijentacija na korišćenje digitalnih načina za ugovaranje bankarskih usluga doživljava svoju punu afirmaciju, s obzirom na to da je broj ovako zaključenih ugovora u 2021. godini bio tri puta veći nego tokom 2020. godine.

Posmatrano po vrsti finansijskog proizvoda, najveće međugodišnje povećanje zabeleženo je za ugovaranje gotovinskih kredita (44,07% – 83.769 prema 58.145), kod otvaranja platnog računa (39,99%), kao i kod štednje po viđenju / oročena štednja – 34,25%.

Grafički pregled podataka u vezi s pružanjem platnih usluga i izdavanjem elektronskog novca za 2021. i 2022. godinu možete pronaći na internet prezentaciji Narodne banke Srbije, u delu za statistiku platnog sistema.

Sektor za platni sistem