10.07.2024.
Pitanja: Koliki je iznos doznaka iz inostranstva koji je stigao u našu zemlju tokom 2023. godine? Da li je zabeležen rast ili pad doznaka u odnosu na 2022, 2021. i 2020. godinu i za koliko? Imate li podatke o doznakama za prvih pet meseci ove godine i da li je iznos veći ili manji u odnosu na isti period prošle godine? Iz kojih zemalja stiže najviše doznaka u Srbiju i da li se nešto promenilo u odnosu na prethodnih nekoliko godina? Koliko pošiljalaca doznaka, a koliko primalaca je upisano u registar doznaka do sada? Imate li podatak na kom mestu se u Evropi nalazi Srbija po iznosu novca koje šalje dijaspora i koje zemlje iz regiona su u vrhu po visini poslatih doznaka? Na koji način doznake iz inostranstva podstiču standard i rast bruto domaćeg proizvoda? Da li imate podatke na šta se troše doznake iz dijaspore – da li se novac najviše ulaže u nekretnine, investira u biznise ili koristi za ličnu potrošnju? Da li imate podatke o tome koliko su novca strani radnici koji rade u Srbiji poslali svojim porodicama prošle godine i u koje zemlje je odlazio taj novac? Molim vas da mi dostavite malo detaljnije te podatke, kao i da mi napišete da li je iznos porastao ili je smanjen u odnosu na prethodnih nekoliko godine i za koliko.
Odgovor: Prema podacima Narodne banke Srbije, tokom 2023. godine priliv po osnovu doznaka iznosio je 4.997,6 miliona evra, što je na sličnom nivou kao tokom 2022. godine, kada je priliv po osnovu doznaka iznosio 5.028,7 miliona evra, odnosno za 37,5% više nego 2021. i 60,2% više nego 2020. godine (kada je priliv po osnovu doznaka iznosio 3.635,0 miliona, odnosno 3.120,5 miliona evra, respektivno). Podsećamo na to da Narodna banka Srbije koristi metodologiju platnog bilansa Međunarodnog monetarnog fonda (BPM6), prema kojoj su doznake obuhvaćene stavkom koja se naziva lični transferi i koja obuhvata doznake radnika, penzije i druga socijalna primanja, kao i pomoći i poklone iz inostranstva upućene fizičkim licima rezidentima Srbije. Podatke o ukupnom prilivu doznaka (lični transferi) možete naći na sajtu Narodne banke Srbije u tabelama statistike platnog bilansa (u poziciji 1.C.2.1.a).
Prema podacima Narodne banke Srbije, za četiri meseca 2024. godine priliv po osnovu doznaka iznosio je 1.621 milion evra, odnosno oko 1% više u odnosu na isti period prošle godine. Na osnovu podataka o geografskoj strukturi doznaka u 2023. godini, vidi se da je struktura doznaka ostala stabilna i da je najviše doznaka došlo iz Nemačke (27%), Švajcarske (13%), Austrije (10%), Francuske (6%) i Hrvatske (5%), odnosno iz zemalja u kojima živi najveći deo naše dijaspore. Važno je istaći da su unapređenja platnog sistema koja je u poslednjih nekoliko godina sprovela Narodna banka Srbije uvođenjem brojnih inovativnih rešenja, pre svega regulisanjem rada platnih institucija i instant plaćanja, olakšala prekogranične transfere, a samim tim i doprinela da se iz godine u godinu povećava učešće doznaka koje u Srbiju ulaze formalnim kanalima (preko računa banaka i operatera brzog transfera novca). Kada je reč o prilivu po osnovu doznaka, želimo da naglasimo da tradicionalno, godinama unazad, relativno stabilan priliv deviza iz inostranstva od oko 7–8% bruto domaćeg proizvoda dolazi po ovom osnovu, a da su određene fluktuacije u pojedinim godinama posledica i ekonomskih dešavanja iz zemalja iz kojih dolaze, kao i da su u uslovima povišenih inflatornih pritisaka obično veći prilivi po ovom osnovu, nominalno posmatrano. Na dan 26. juna 2024. godine, u Registru korisnika novčane doznake registrovana su ukupno 1.574.994 korisnika platne usluge izvršavanja novčane doznake koji su primili novac i 754.049 korisnika platne usluge izvršavanja novčane doznake koji su slali novac.
Napominjemo da se u registru korisnika novčane doznake vode podaci samo o korisnicima novčanih doznaka koje su izvršene putem globalnih servisa za brzi prenos novca (Western Union, MoneyGram, Ria i sl.), a ne i o novčanim doznakama (ličnim transferima) koje se izvršavaju preko računa u bankama. Narodna banka Srbije ne raspolaže navedenim podacima s obzirom na to da se podaci o doznakama po zemljama mogu razlikovati i po metodologiji, ali se i same zemlje razlikuju po broju stanovnika, veličini dijaspore i nivou razvijenosti ekonomije. Ono što se može reći na osnovu raspoloživih podataka jeste da je sa učešćem doznaka u bruto domaćem proizvodu na nivou od 7–8% Srbija bila na sličnom nivou kao i pojedine zemlje regiona. Doznake predstavljaju relativno stabilan izvor prihoda domaćeg stanovništva već nekoliko decenija, a rezidenti koji primaju doznake najčešće ih koriste za finansiranje tekuće potrošnje (čine oko 10% izvora ukupne lične potrošnje u poslednjih deset godina), ali i za investicije i štednju, čime se podstiče i rast bruto domaćeg proizvoda i očuvanje životnog standarda. S druge strane, priliv doznaka predstavlja samo jedan od brojnih izvora priliva deviza iz inostranstva. Narodna banka Srbije ne raspolaže vrstom podataka koji se odnose na to na šta se konkretno najviše troše doznake.
Prema podacima Narodne banke Srbije, u 2023. godini ukupno je po osnovu doznaka (ličnih transfera) u inostranstvo upućeno 396 miliona evra. Odliv po osnovu doznaka u 2023. godini neznatno je manji u odnosu na 2022. godinu (pad od oko 1%), ali je primetan njihov rast u odnosu na 2020. i 2021. godinu (rast 51,2% i 21,9%, respektivno).
Prema geografskoj strukturi, odliv po osnovu doznaka iz Srbije relativno je stabilan u poslednjih nekoliko godina (2020–2023), najviše prema primaocima u Nemačkoj (10,5%), Sjedinjenim Američkim Državama (9,0%), Kini (8,2%), Italiji (6,0%), Švajcarskoj (5,1%) i Crnoj Gori (5%). U prva četiri meseca ove godine iznos upućenih doznaka prema inostranstvu iznosi 128 miliona evra, što je za oko 1% više nego u istom periodu prošle godine.
Kabinet guvernera
