08.02.2021.

Narodna banka Srbije upozorava građane na potencijalne opasnosti i rizike u trgovanju binarnim opcijama

U poslednje vreme uočena je praksa reklamiranja pojedinih elektronskih platformi koje potencijalnim klijentima nude mogućnost „lake i brze zarade” u kratkom roku, i to putem trgovanja binarnim opcijama.

Narodna banka Srbije upozorava građane da se radi o visokorizičnim transakcijama, koje često uključuju i različite oblike prevara i da su pružaoci ovih „usluga” platforme koje ne podležu regulatornim, kontrolnim niti nadzornim ovlašćenjima organa Republike Srbije. Pružanje investicionih i brokersko-dilerskih usluga u Republici Srbiji ne može se obavljati bez dozvole Komisije za hartije od vrednosti. Stoga, preporuka građanima jeste da, pre nego što odluče da povere nekome svoj novac ili da investiraju u neki finansijski proizvod, provere da li lice ili platforma koji nude određene usluge imaju dozvolu za pružanje investicionih i brokersko-dilerskih usluga i davanje investicionih saveta. Na internet prezentaciji Komisije dostupni su, između ostalog, registar brokersko-dilerskih društava i registar investicionih savetnika koji poseduju dozvolu Komisije za pružanje ovih usluga i aktivnosti.

Binarne opcije predstavljaju izvedene finansijske instrumente (finansijske derivate) u čijoj osnovi se mogu nalaziti različite vrste aktive – roba (poput nafte), berzanskih indeksa, valutnih parova, kao i akcija velikih kompanija – poput Apple Inc., Tesla Inc. i sl. Isplata po osnovu binarnih opcija u potpunosti zavisi od uspešnosti predviđanja da li će cena određene aktive porasti ili opasti u određenom periodu. Naime, kupac ovakve opcije pokušava da predvidi smer kretanja cene izabranog instrumenta (rast ili pad cene), kao i vremenski period na koji glasi ovakva projekcija (1 minut, 15 minuta, 60 minuta…). U slučaju uspešno predviđenog kretanja cene, pojedinac ostvaruje dobit u formi fiksnog, unapred poznatog dela uloženog novca (obično 70–80% uloga), koju mu isplaćuje brokerska kuća (elektronska platforma), dok u slučaju neuspešnog predviđanja gubi ceo uložen iznos (100% uloga).

S obzirom na to da se radi o predviđanju smera kretanja cene u veoma kratkom roku, kada promene cene uglavnom ne zavise od fundamentalnih pokazatelja, od posebnog značaja je poznavanje tehničke analize, koja se zasniva na praćenju istorijskih podataka, odnosno korišćenju grafičkih prikaza kako bi se identifikovali odgovarajući obrasci u kretanju cene osnovne aktive koji mogu, ali i ne moraju uspešno da predvide kretanje cene u budućnosti. Ovakva strategija je orijentisana na kratak rok i smatra se veoma rizičnom, čak i za investitore sa značajnijim iskustvom. Stoga ulaganje u binarne opcije u velikoj meri ima karakteristike klađenja.

Zarada platformi se uglavnom bazira na sledećem:

• U slučaju uspešne procene, pojedinac ostvaruje dobit u iznosu nižem od uloženog novca (npr. 70% uložene sume);
• U slučaju pogrešne procene, pojedinac gubi celokupni uloženi novac (100% uložene sume).

Posledica je da kupac binarne opcije u proseku gubi novac (sistem je dizajniran tako da šanse u proseku idu u korist platforme).

Internet platforme za trgovanje koje nude ove „usluge” ne ispunjavaju potrebne regulatorne zahteve, što ostavlja prostor za mnogobrojne prevare:

• odbijanje isplate uplaćenih sredstava ili ostvarene zarade od strane platforme;
• zloupotreba podataka o korisnicima – neovlašćeno prikupljanje podataka o kreditnim karticama, podacima iz ličnih dokumenata (koji su neophodni za registraciju);
• nepovezanost između realnih tržišnih kretanja i kotacija prikazanih na platformi – jedan od ključnih izvora prevara odnosi se na manipulaciju podacima od strane trgovačkih platformi po pitanju stvarnog kretanja cena aktive.

Najvažniji kanali promocije ovakvih platformi jesu veb-sajtovi i društvene mreže, čiji je domet veliki, pri čemu njihova popularnost konstantno raste, što posebno može biti izraženo u uslovima pandemije, kada znatan deo vremena provodimo koristeći elektronske uređaje. Reklame koje se plasiraju potencijalnim korisnicima najčešće obećavaju brzu zaradu, kao i niz „pogodnosti” koje privlače korisnike:

• bonus depozit nakon registracije – dodatni novac koji stoji na raspolaganju za trgovanje;
• bonus depozit za značajniji iznos uloga – povećanje „nagrade” za korisnike s većim ulozima;
• internet prezentacije jednostavne za korišćenje (user-friendly) i primamljivog dizajna.

Potencijalne opasnosti za građane od poslova s binarnim opcijama prepoznali su i evropski regulatori, koji su preduzeli regulatorne mere kojima se privremeno ili trajno zabranjuje tržište, distribucija i prodaja binarnih opcija stanovništvu („malim” investitorima). Tako je ESMA (European Securities and Markets Authority) tokom 2018. i 2019. godine svojim odlukama u više navrata privremeno zabranjivala stavljanje na tržište, distribuciju i prodaju binarnih opcija malim ulagačima, da bi od jula 2019. godine većina država članica Evropske unije (ukupno 25 država članica, ali i neke države van Evropske unije poput Norveške i Velike Britanije) trajno zabranila stavljanje na tržište, distribuciju i prodaju binarnih opcija malim ulagačima.

Na brojne opasnosti i rizike u trgovini binarnim opcijama, kao i prevare povezane s njom, ukazali su i američki regulatori, kao i američki FBI.

Narodna banka Srbije još jednom poziva građane na opreznost i detaljno analiziranje svih rizika potencijalnog ulaganja novca u ovakve i slične proizvode koji se smatraju visokorizičnim i koji mogu dovesti do značajnih gubitaka.

Kabinet guvernera